Վաղո՜ւց, շա՜տ վաղուց, աշխարհում միայն մի բառ կար՝ «Ես»: Եթե մեկնումեկն ուզում էր ասել. «Բարև, ես եմ», -ուղղակի ասում էր՝ «Ես»: Եթե ուզում էր ասել. «Ինձ մի նարի՜նջ տուր», կամ՝ «Ի՜նչ գեղեցիկ ծառ է», «Ծիտիկը ծլվլում է», դարձյալ միայն մի բառ էր ասում՝ «Ես»:
Դա միակ բառն էր աշխարհում:
Մարդկանց մի մասը ուղղակի գոռում էր այդ բառը, մյուսները՝ շշուկով էին ասում, մի քանիսը՝ լացով, ոմանք էլ՝ ծիծաղելով: Չէ՞ որ դա մարդկանց միակ բառն էր: Իսկ կենդանիները…
Շունն ասում էր.
«Հա՜ֆ-հա՜ֆ-հա՜ֆ,
Իսկույն այգի ինձ տարեք, խոտերի մեջ բաց թողեք»:
Կատուն ասում էր.
«Մյա՜ու-մյա՜ու,
Ես ձեր քնքուշ թագուհին եմ,
Ձեր բոլորի սիրելին եմ»:
Կովն ասում էր.
«Մու-ո՜ւ-ո՜ւ-ո՜ւ…
Ես կով եմ, իսկ դո՞ւ-ո՞ւ-ո՞ւ…»:
Մտրուկն ասում էր. «Ի-հի՜-հի՜-հի՜-հի՜,
Սա իմ մայրիկն է, սա էլ՝ հայրիկը»:
Խոզն ասում էր.
«Մի բլիթ տվեք դդումով,
Որ ես դառնամ կլոր-կլոր,
Բայց ինչքան էլ կլորանամ, թռչող փուչիկ չեմ դառնա»:
Թրթուրն ասում էր․
-Ես փափուկ եմ։
Թիթեռն ասում էր․
-Կարևոր չէ, թե ի՛նչ եմ եղել առաջ,
Դուք տեսեք, թե ի՛նչ եմ հիմա՜․․․
Տեսեք՝ ինչպես եմ թռվռում
Արևի տակ և ստվերում։
Իսկ ձկնիկը շշուկով էր խոսում.
-Կամա՛ց շարժվեք, մի՛ աղմկեք, սո՛՜ւս…
Իմ բալիկից նամակի եմ սպասում:
Ամենքը աշխարհում ինչ-որ բան էին ասում.
Սպիտակ վարդն ասում էր կարմիր վարդին.
-Ողջո՜ւյն, կարմիր գլխարկ:
Լապտերասյունն ասում էր․
-Ես շատ եմ երկա՜ր, երկա՜ր,
Ոտքս հողի մեջ է, գլուխս՝ երկնքում։
Գնացքն ասում էր․
— Հելլո՜, ես գնուեմ Բուֆալո։
Միայն մարդիկ էին անվերջ-անդադար կրկնում «Ես» բառը: Երբ բոլորը միասին ասում էին այդ բառը, ստացվում էր՝ ե՜ս-ե՜ս-ե՜ս-ե՜ս:
Մի օր էլ մարդկանց գլուխն սկսեց ցավել անընդհատ ես-ես-ես-ես ասելուց ու լսելուց: Գլխացավից ու ձանձրույթից ազատվելու համար նրանք շատ էին ուզում մի նոր բառ հնարել:
Վերջապես մի մարդ, որի գլուխը ամենից շատ էր ցավում «Ես» ասելուց, գտավ այդ նոր բառը:
Կեսգիշերին արթնանալով, նա ինչքան ուժ ուներ գոռաց՝ «Ոչ»: Հաջորդ առավոտ աշխարհում արդեն մի նոր բառ կար՝ «Ոչ»:
Այդ օրվանից գլխացավով տառապող մարդիկ ես-ես-ես-ես-ես ասող մարդկանց հանդիպելիս գոռում էին՝ ո՜չ-ո՜չ-ո՜չ-ո՜չ-ո՜չ:
Սկզբում թվում էր, թե նոր բառը կոպիտ է և տհաճ, շատերը չէին էլ ուզում լսել: Բայց հետո կամաց—կամաց դադարում էին ես—ես—ես—ես ասելուց և փորձում էին մի քիչ մտածել... Ու շուտով բոլորն էլ արդեն գիտեին «ոչ» բառը և նույնիսկ հաճույքով կրկնում էին:
Իսկապես որ դա լավ բառ էր:
«Ոչ» ասելիս գլուխը իրեն կլոր էր զգում, մի բան, որ չափազանց կարևոր էր գլխի համար: Եվ հետո, այդ բառը ստիպում էր, որ գլուխն իրեն մեծ զգա, իսկ դա գլխի համար ավելի լավ չափ է, քան՝ փոքրը:
Այժմ աշխարհում ասելու և լսելու համար արդեն երկու բառ կար:
Է՜հ, եթե կա երկու բառ, ինչո՞ւ չլինի երրորդը: Ու եթե կա երեք բառ, ինչո՞ւ չլինի չորրորդը: Իսկ եթե կա չորս բառ, ապա ի՞նչն է խանգարում, որ լինեն շա՜տ ու շա՜տ նոր բառեր:
Եվ եթե կա «ես»-ը,
Ինչո՞ւ չլինի «դու»-ն,
Եթե կա «ոչ»-ը,
Ինչո՞ւ չլինի «այո»-ն,
Եթե կարող է լինել «տաք»-ը,
Ինչո՞ւ չլինի «սառ»-ը,
Կոշտն ու փափուկը, մոտիկն ու հեռուն,
Թացն ու չորը, բարձրն ու ցածրը,
Ճիշտն ու սխալը, թարսն ու շիտակը,
Լույսն ու խավարը, սևն ու սպիտակը:
Այսպես, մարդիկ սկսեցին իրար հետ խոսել, հարցեր տալ ու պատասխանել: Ու մտածել, թե ինչ բան է այս աշխարհը:
Եվ մինչև հիմա էլ փնտրում են այդ հարցի պատասխանը:
Առաջադրանքներ
- Կարդա՛ պատմվածքը և դո՛ւրս գրիր հականիշները:
- Սառ-տաք աև-սպիտակ չոր-թաց շիտակ-թարս այո ոչ
- Ո՞ր բառն է աշխարհի ամենակարևոր բառը. ինչո՞ւ:
- Ամենակարևոր բառ ինց համար Աստված և այո և ոչ
- Ինչո՞ւ էր «ոչ» ասելիս գլուխը իրեն ավելի կլոր զգում:
- Ոչ» ասելիս գլուխը իրեն կլոր էր զգում, մի բան, որ չափազանց կարևոր էր։
- Քո կարծիքով աշխարհում առաջինը ո՞ր բառերն են եղել:
- Իմ կարծիքով ամենառաջին բառը եղել է բարև և Աստաված։
- Ինչպիսի՞ն էին «ես» բառը շշուկով կամ լացով արտասանող մարդիկ։ Բնութագրի՛ր նրանց։
- Նրանց ես կբնութրագրեմ այսպես,տխուր,նեղացկոտ,անարդար,ագահ և դժգոհ։
- Գրի՛ր այն հարցերը, որոնք կուզեիր ուղղել ուսուցիչներիդ կամ մեծահասակներին:
- Ինձ թվում մեծ էրը սխալ բան չեն անում նույնպես ուսուցիչը։
- Ե՞րբ մարդիկ սկսեցին իրար հետ խոսել, մտածել ու հարցեր տալ:Ի՞նչ բան է այս աշխարհը․ շարադրի՛ր մտքերդ այս հարցի շուրջ։
- Իմ կարծիքով մի մար օգնություն է կանչել և օգնողի հետ ընկեր է դարցել։
Ասում են` Հայոց լեռները վաղ ժամանակներում հաղթանդամ ու հսկա եղբայրներ են եղել: Հսկա եղբայրներն ունեցել են մի անխախտ սովորություն: Ամեն առավոտ, հենց որ զարթնում էին քնից, նախ կապում էին իրենց գոտիները, հետո դրանք ձգում էին: Դրանից հետո միայն նրանք ողջագուրվում էին, բարևում ու ողջունում իրար և բարի օր մաղթում իրար:
Եվ այսպես, նրանք ապրում էին իրենց սովորույթով. գոհ էին իրարից, երջանիկ էին ու համերաշխ:
Բայց անցնում են դարեր: Նրանք ծերանում են, էլ չեն կարողանում վաղ վեր կենալ: Օրերից մի օր էլ, ուշ արթնանալով, նրանք մոռանում են կապել իրենց գոտիները և հակառակ իրենց սովորության` իրար բարևում են` առանց գոտիները կապելու:
Աստված մտածում է, որ ավելի լավ կլինի, որ նրանք քարանան և անշարժ լեռներ դառնան… չէ՞ որ եղբայրներն արդեն ծուլանում էին և չէին ուզում ավելորդ շարժումներ անել: Ծերացած եղբայրներին Աստված քարացնում, լեռներ է դարձնում` նրանց հանձնարարելով փակել և դժվարացնել դեպի Հայոց երկիր եկող ոսոխների ճանապարհը:
Եղբայրները լեռներ են դառնում, նրանց զմրուխտե գոտիները` կանաչ դաշտեր, իսկ արցունքներն էլ` սառնորակ ու անմահական ջրերով աղբյուրներ: Դա պատիժ չէր, այլ պատիվ էր եղբայրների համար:
